گزارش رئیس خانه اقتصاد و تجارت ایران و کشورهای هم مرز، سیاست ناکارآمد ایران در روابط تجاری با ترکمنستان

رئیس خانه اقتصاد و تجارت ایران و کشورهای هم مرز در گزارشی ضمن مقایسه روابط گسترده تجاری کشور ترکیه با ترکمنستان عوامل موثر در مبادلات تجاری ناچیز ایران با ترکمنستان را برشمرده است.
دکتر سیدجلال ابراهیمی در گزارش خود می نویسد: سهم ارزشی ترکمنستان از ۱۷ کشور هدف صادراتی با احتساب ( کشور های هندو چین) در ۱۱ ماه گذشته۱۳۹۹ رقمی برابر با ۱۱۵ میلیون دلار بوده است که ارزش سهمی آن ۴/۰ از کل صادرات ایران بوده است.
میزان و وزن بار صادراتی به ترکمنستان بر اساس و مأخذ گمرک جمهوری اسلامی ایران و داده های دفتر خدمات اطلاعات تجاری سازمان توسعه تجارت ایران برابر با ۵۹۳ هزار تن بوده که در مقایسه با سال ۱۳۹۸ که ۹۷۹ هزار تن بود در وزن اقلام صادراتی ۳۸۶ هزار تن کسری مبادلات وزنی تجاری داشته است و در مقایسه از لحاظ ارزش کالا با احتساب ۲۸۰ میلیون دلار صادرات به ترکمنستان در سال ۱۳۹۸ رقمی برابر با ۱۶۵ میلیون دلار کسری در ارزش صادراتی داشته و ترکمنستان در ردیف ۱۳ صادراتی قبل از بحرین و عربستان قرار گرفته است.
به طور کلی در یک مقایسه آماری به داده های دفتر خدمات اطلاعات تجاری ترکمنستان از لحاظ ارزش کالای صادراتی ایران به ۱۷ کشور هدف با منهای ۵۹ درصد و از لحاظ وزنی با منهای ۳۹ درصد کسری نسبت به سال ۱۲۹۸ قرار دارد.
از لحاظ واردات از ۱۷ کشور هدف با احتساب هند و چین و کشور ترکمنستان در ردیف ۹ جدول واردات در ۱۱ ماه سال ۱۳۹۹ قرار دارد.
ارزش کالای وارداتی از ترکمنستان ۱۸ میلیون دلار به وزن ۶۳ هزار تن که یک درصد از واردات ایران را از رقم ۳۴ هزار ۳۲۱ میلیون دلار را در اختیار دارد.
وی در گزارش خود متذکر شده است بنا به آمار وارداتی سال ۱۳۹۸ در۱۱ ماه مشابه به سال ۱۳۹۹ ترکمستان از لحاظ ارزشی دو میلیون دلار یعنی رقمی برابر با ۸/۷ کسری وارداتی از حیث ارزش کالا داشته است.
با توجه به سیاست دولت به تجارت با کشورهای هم مرز و نگاهی به جدول مبادی وارداتی در بین ۱۵ کشور وارداتی ترکیه و امارات متحده عربی در حوزه کشورهای هم مرز مبادی وارداتی سال ۹۹ قرار دارند و از کشورهای آسیایی از ۲۰ کشور هدف تجاری فقط هشت کشور آسیایی آن هم بیشتر از شرق دور و جنوب شرق آسیا قرار دارند درحالی که ترکیه در ترکمنستان در حوزه خدمات فنی مهندسی بسیار فعال است و کمپانی های ترکیه از پشتیبانی دولت برخوردار هستند مسئله نبود مستشار اقتصادی در منطقه و عدم اطلاع به موقع از اسناد مناقصه ، عدم امکان سازی برای ارائه ضمانت نامه اسنادی در زمان تعیین شده و عدم پشتیبانی بانک های ایرانی از صادرات، خدمات فنی در زمان مقبول از جمله مشکلات تجاری بین ایران و ترکمنستان است .
نارسائی ناوگان لجستیکی ترکمنستان دراستفاده از جاده های سرزمینی برای حمل کالاهای ایرانی و یا از طریق ایران به کشورهای آسیای میانه حمل محموله ها را از ایران مشکل کرده است ولی باید در نظر داشت که ترکیه کشوری در شمال غرب ایران حضور پر رنگ تری در کشور ترکمنستان داردو این امر علاوه بر استفاده ترک‌ها از ریشه نژادی ترک های آسیای میانه و ایجاد زمینه های تفکر پان ترکیسم و استفاده از ایده لوژی پان تورانیسم نیز در توسعه تجارت ترکیه در ترکمنستان بالاخص در حوزه خدمات فنی مهندسی و حضور در ساخت و سازهای زیرساخت با ترکمنستان تأثیرگذار بوده است.
از سوی دیگر عامل عامل کرونا و ترس از شیوع آن و اجرای پروتکل های آن درشد آمد مرزی و بسته یودن مرزهای مشترک ایران و ترکمنستان در فصل بهار ۹۹ عملا در صادرات و واردات و مبادلات تجاری دو طرف تأثیرگذار بوده است.
لزوما باید یادآور شد که تقریبا پنج ماه یعنی اواخر شهریور۹۹ تردد کامیونی و حمل بارهای سنگین متوقف بوده است.
مرز سرخس و لطف آباد از پائیز ۹۹ گشایش یافت و تأثیرگذار در روند سه ماهه مبادلات تجاری با ۵۸ درصد تغییرات نسبت به ۱۱ ماه سال ۹۹ شد.
مسائل مربوط به تجارت (G2G )یعنی تجارت دولتی در حوزه گاز و بدهی های گاز ایران به ترکمنستان و ممنوعیت اعمال شده در صادرات مواد غذایی و کشاورزی به علت کرونا نیز عامل ثانوی بوده است.